(ΚΡΑΤΙΚΟ) ΘΕΑΤΡΟ ΠΟΝΤΟΥ…
Περί τω (Κρατικό) ΘΕΑΤΡΟ ΠΟΝΤΟΥ : από τον πρώην Ιππόδρομο Καλλιθέας – Δέλτα Φαλήρου , το Πάρκο ΚΠΙΣΝ της Εθνικής Βιβλιοθήκης και Λυρικής Σκηνής , στα (Νέα) Σούρμενα Αττικής.
(Σύνοψη μίας προϊστορίας)
Το «ΘΕΑΤΡΟ ΠΟΝΤΟΥ» ή αλλιώς «ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ ΠΟΝΤΟΥ» (ΘΕΣΠΟ) ήταν να κοσμεί τον χώρο του πρώην Ιπποδρόμου στην Καλλιθέα, όπου και η Εθνική Βιβλιοθήκη με την Λυρική Σκηνή που κατασκευάστηκαν με δαπάνες του Ιδρύματος ”Σταύρος Νιάρχος” (ΙΣΝ) συμπεριλαμβανομένου των πιλοτικών μελετών και όλου του περιβάλλοντος χώρου.
Προγενέστερα, ο Ιππόδρομος είχε μεταφερθεί από τις Τζιτζιφιές Καλλιθέας στις νέες εγκαταστάσεις στο Μαρκόπουλο, προκειμένου η έκταση να διαμορφωθεί εσπευσμένα σε χώρο στάθμευσης οχημάτων για τις ανάγκες διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων 2004 στην παράλια ζώνη Καλλιθέας – Δέλτα Φαλήρου.
Οι Ολυμπιακές προετοιμασίες και οι Αγώνες κάποτε περατώθηκαν, και η όλη έκταση του πρώην Ιπποδρόμου εγκαταλείφθηκε – όπως αφέθηκαν οι περισσότερες Ολυμπιακές εγκαταστάσεις να ρημάζουν από τις καιρικές συνθήκες, το πλιάτσικο γύφτων, λαθρομεταναστών και λοιπών ”επισκεπτών”. Για χρόνια, τα εγκαταλειμμένα 240 στρέμματα αποτέλεσαν μία χαοτική κατάσταση για την περιοχή, όπου οι περίοικοι γίνονταν μάρτυρες καταλήψεων από πλήθος αθίγγανων, των άτυπων διοργανώσεων ”πακιστανικών” αγώνων κρίκετ από ομάδες λαθρομεταναστών, με φόντο το άβατο σκότος, τους σωρούς σκουπιδιών και μπαζών.
Στον χώρο αυτόν η Δημοτική Αρχή ενέταξε στον προγραμματισμό μεταξύ άλλων και την κατασκευή Πολιτισμικού Κέντρου, που θα στέγαζε το (Κρατικό) «ΘΕΑΤΟ ΠΟΝΤΟΥ». Ιδέα και πρόταση ένταξης και υλοποίησης του έργου στην Καλλιθέα ήταν του δημοτικού συμβούλου και αντιδημάρχου Χρ. Σοφιανίδη. Τα έθεσε από το 1998 στην Δημοτική Αρχή, τεκμηριώνοντας με πρωτοβουλίες και ενέργειες την αδήριτη ανάγκη ύπαρξης μίας τέτοιας υποδομής εθνικού επιπέδου. Τελούσε Πρόεδρος του Παμποντιακού Συλλόγου «η Αργώ» από ιδρύσεως του Φορέα, καθώς και αρμόδιος του μόνου Κέντρου Στήριξης Ποντιακού Ελληνισμού από την πρ. ΕΣΣΔ (ΚεΣΠΕ) πανελλαδικά, που ιδρύθηκε και οργανώθηκε στον Δήμο Καλλιθέας με προσωπική του πρωτοβουλία και εργασία. Στις τέσσερεις θητείες Δημοτικού Συμβούλου και Αντιδημάρχου αφιέρωσε για την πόλη άπειρες ανθρωποώρες ανιδιοτελούς εργασίας, μεταξύ πολλών άλλων και για την διάσωση επιλεγμένων προσφυγικών τετρακατοικιών που στο σύνολό τους αντιπροσωπεύουν την ιστορική ταυτότητα της Καλλιθέας. Η πρόταση που έθετε ο Σοφιανίδης στον δήμαρχο και στο Δημοτικό Συμβούλιο περιελάμβανε όλες τις προϋποθέσεις για ένα τέτοιο εγχείρημα στα Διοικητικά όρια του Δήμου Καλλιθέας, που ιδρύθηκε και εξελίχθηκε ως πόλη και Δήμος με την εγκατάσταση στις αρχές του 20 αιώνα σημαντικού τμήματος των πρώτων Ελλήνων προσφύγων από τον Πόντο.
Ανέκαθεν, από την Γενοκτονία και την Μικρασιατική καταστροφή, το χρέος της Πολιτείας για την εξασφάλιση των προϋποθέσεων διαφύλαξης και μεταλαμπάδευσης του πολύτιμου και μοναδικού Πολιτισμικού πλούτου που φέρει ο Ελληνισμός του Πόντου, παρέμεινε ακάλυπτο. Πλέον αυτού, την έκταση του Ιπποδρόμου διαχειρίζονταν η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου (Υπ. Οικονομικών), μαζί με τα εναπομείναντα ακίνητα της Ανταλλάξιμης Περιουσία των Ελλήνων Προσφύγων εκ Πόντου και υπόλοιπης Μικράς Ασίας. Η περιουσία αυτή, που αριθμούσε εκατοντάδες χιλιάδες ακίνητα στον ελλαδικό χώρο, ανήκει στις οικογένειες Ελλήνων Πόντου και Μικράς Ασίας. Ο προσφυγικός Ελληνισμός ένιωσε καλά την ”διαχείριση” των πολιτικών κηφήνων, από την εποχή του Βενιζέλου Ε. έως τις ημέρες μας, με ξεπουλήματα έναντι ”πινακίου φακής” και τις εκχωρήσεις των καλλίτερων ”κομματιών” στους εκάστοτε ημέτερους των πολιτικάντηδων και των διαχειριστών της εξουσίας, την υπεξαίρεση και καταλήστευση με “νομιμοφανή τρόπο” [*].
Μακρύς και ψυχοφθόρος ο αγώνας που δόθηκε για τον χώρο των 240 στρεμμάτων του πρώην Ιπποδρόμου, μαζί και με άλλα θέματα που απασχολούσαν και ακόμα απασχολούν την πόλη. Τον Σεπτέμβριο 2005, ο Παμποντιακός Σύλλογος «η Αργώ» δέσμευσε στον χαοτικό αυτόν χώρο περίπου 10 στρέμματα για τις εκδηλώσεις του επετειακού 20ου Ποντιακού Τριημέρου. Η διεξαγωγή των Εκδηλώσεων σε εγκαταλειμμένη και εντελώς ανοργάνωτη αυτή έκταση συγκροτούσε μία ουσιαστική και συμβολική ενέργεια, που έλαβε ο επίτιμος Πρόεδρος προκειμένου να εκφραστεί η ανάγκη και να αναδειχθεί η ωριμότητα και η επάρκεια της κοινωνικής ομοθυμίας για ανέγερση του Θεάτρου Πόντου. Κανείς άλλος, ούτε και ο Δήμος Καλλιθέας, δεν τόλμησε ούτε πριν, ούτε μετά να διοργανώσει εκεί, υπό αυτές τις συνθήκες, κάποια εκδήλωση και πολύ περισσότερο τριήμερης διάρκειας. Η Δημοτική Αρχή στήριξε οικονομικά την πρωτοβουλία διοργάνωσης του Ποντιακού Τριημέρου, αναγνωρίζοντας και λαμβανομένου υπ’ όψιν τον διοργανωτή, πως θα ήταν και οι μόνες δυνατές εκδηλώσεις στην διεκδικούμενη από τον Δήμο έκταση. Είχαν απόλυτη και καθολική επιτυχία : ο δήμαρχος της πόλης Τόγιας στον ιστορικό μας Πόντο με ποντιακό χορευτικό συγκρότημα και μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου Τόγιας, ο πρώην πρόεδρος της Βουλής Απ. Κακλαμάνης, πλήθος βουλευτών, εκδότες μεταξύ αυτών ο αείμνηστος Δ. Ρίζος, στελέχη Νομαρχίας Αθηνών, εκπρόσωποι Διπλωματικών Αρχών στην Αθήνα χωρών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, σύλλογοι Ποντιακού Ελληνισμού από Ελλάδα και Ρωσική Ομοσπονδία με εκατοντάδες μέλη χορευτικών τους συγκροτημάτων, παραδοσιακοί οργανοπαίκτες, τραγουδιστές, καλλιτέχνες, ξένοι ακαδημαϊκοί και εκπρόσωποι εθνών από πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες στην Κεντρική Ασία – τις περιοχές σταλινικών εξοριών του Ποντιακού Ελληνισμού, καθηγητές, εκπαιδευτικοί και πολλοί άλλοι… και πλήθος κόσμου… που πλημμύρισε την αχανή έκταση, ανταποκρινόμενος στο κάλεσμα τῖ Αργῶς.
Από τον Ιούλιο του 2004 έλαβαν χώρα συναντήσεις εργασίας με την Συμβουλευτική Επιτροπή Ελλάδος και τον Εκτελεστικό Δ/ντή του ΙΣΝ, που αναλάμβανε ήδη την μελέτη της έκτασης του πρώην Ιπποδρόμου. Από την πρώτη συνάντηση στα γραφεία του Ιδρύματος, όπου ο Χρ. Σοφιανίδης ανέλυσε (παρουσία και του δημάρχου) την όλη πρόταση και την σημασία υλοποίησής της, η Διοίκηση του Ιδρύματος αντιλήφθηκε την πολιτισμική, κοινωνική και ιστορική αξία του εγχειρήματος. Ζήτησαν χρόνο για την ενημέρωση του Κεντρικού Συμβουλίου του ΙΣΝ στις ΗΠΑ. Στην επόμενη συνάντηση εξέφρασαν τον ενθουσιασμό όλων, βεβαιώνοντας την ετοιμότητα του ΙΣΝ να αναλάβει όλες τις μελέτες και τις δαπάνες ανέγερσης του μεγάρου Θεατρικής Σκηνής Πόντου. Η μόνη εκκρεμότητα – έγκριση της κυβέρνησης για τον χώρο.
Η εξασφάλιση μοναδικής στα ελλαδικά και παγκόσμια δεδομένα πλήρους κτηριακής υποδομής, με όλον τον απαιτούμενο εξοπλισμό που θα στέγαζε τις ανάγκες διατήρησης και μεταλαμπάδευσης του Αρχαιοελληνικού και Βυζαντινού πολιτισμικού πλούτου, που διασώζεται ακόμα στους κόλπους του Ποντιακού Ελληνισμού, έτεινε επιτέλους στην εκπλήρωσή της. Οι συνεχείς και τεκμηριωμένες ενέργειες του Επίτιμου Προέδρου, με την μαζική απόκριση στις δραστηριότητες του Συλλόγου, ανέδειξαν το θέμα σε αντικείμενο ενημέρωσης και ενδιαφέροντος του τότε Πρωθυπουργού Κ. Καραμανλή, ενώ τέθηκε και στη Βουλή από ευαισθητοποιημένους βουλευτές [**].
«… Από τον καιρό της Συνθήκης της Λοζάννης το 1923 δεν έχουν δοθεί απαντήσεις σε ζητήματα ζωτικής σημασίας για τον Ποντιακό Ελληνισμό. Έως και σήμερα στα σχολεία της Ελλάδας δεν διδάσκεται η ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού, σε κανένα πανεπιστήμιο δεν έχει δημιουργηθεί έδρα για την μελέτη της Ποντιακής γλώσσας, το λαϊκό και έντεχνο Ποντιακό Θέατρο στερείται της στήριξης των δομών του κράτους, οι Ποντιακοί χοροί δεν εισάγονται υποχρεωτικά στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα στις περιοχές συμπαγούς εγκατάστασης των Ελλήνων του Πόντου (όπως εν δυνάμει γίνεται με άλλους χορούς), δεν έχει διανεμηθεί στους παλιούς και νέους πρόσφυγες η “ανταλλάξιμη περιουσία”, που καταπατήθηκε με ανοχή του κράτους και από το ίδιο το κράτος. Τα ζητήματα αυτά δεν έχουν λυθεί και παραμένουν χωρίς απαντήσεις, παρόλο που ο Ποντιακός Ελληνισμός αποτελεί πάνω από το 1/5 του πληθυσμού της χώρας, σύμφωνα με τις πιο συντηρητικές εκτιμήσεις, και πληρώνει σημαντικό μερίδιο των φόρων… Η Πολιτεία, γνωρίζοντας το γεγονός: της απώλειας του φυσικογεωγραφικού χώρου στον Ιστορικό Πόντο, της γενοκτονίας των Ελλήνων εκεί από το τουρκικό καθεστώς, της ηρωικής ένοπλης αντίστασής τους με πλήρη απουσία και προς όφελος του ελλαδικού κράτους, της καθοριστικής σημασίας για την ακεραιότητα της χώρας παρουσίας τους στην Βόρεια Ελλάδα, την υποχρέωσή της να διαφυλάξει τον μοναδικό πολιτισμικό πλούτο του Ποντιακού Ελληνισμού, θα έπρεπε ήδη να είχε λύσει αυτά τα ζητήματα» [”Ελληνισμός του Πόντου από την πρώην ΕΣΣΔ, ζητήματα στον ελλαδικό χώρο, προτάσεις”/Χρ. Σοφιανίδης/2004].
Μετά το 2006 το όλο εγχείρημα έφτανε στην τελική ευθεία για λήψη τελικών αποφάσεων, εγκρίσεων και υπογραφών, όμως, η κυβέρνηση και ο δήμαρχος, με τη ”στάση και απραξία” τους κατ’ ουσία εκτροχίασαν την πρόοδο του ζωτικού αυτού θέματος. Η έγκριση προς το ΙΣΝ να ενσωματώσει στις μελέτες της έκτασης το μέγαρο ΘΕΣΠΟ δεν ήρθε ποτέ, με την κυβέρνηση (υπουργοί Χωροταξίας, Πολιτισμού), με ανοχή (έξωθεν σιωπηρή) δημάρχου, να μην αποκρίνεται στις κρούσεις. Η παραφωνία εναντίωσης, που φέρεται ότι προέρχονταν από παράγοντες/συνδικαλιστές του ”Εθνικού Θεάτρου”, δεν φαίνεται να διέθετε ικανή βαρύτητα για την μη έκδοση αποφάσεων… Η παραλιακή Μαρίνα Καλλιθέας, με δικαιώματα ελλιμενισμού σκαφών, θα διέθετε, φαίνεται, βαρύτερη ικανότητα.
Ο πολύχρονος αγώνας για την ίδρυση/κατασκευή (κρατικού) ΘΕΑΤΡΟΥ ΠΟΝΤΟΥ έτεινε χρονικά στην επανάληψη, δυστυχώς, της θλιβερής περιόδου της ”πολιτικής των χοροπηδημάτων και ζεϊμπέκικων” ενώπιων εκπροσώπων του τούρκικου καθεστώτος και έναντι των επεκτατικών απαιτήσεων της Τουρκίας. Έτεινε τις ημέρες εκείνες, που κομματικοί και υπηρεσιακοί ακόλουθοι πολιτικάντηδων, των εξυπηρετούντων τις τουρκόφιλες επιταγές , ήθελαν να μην εκδίδουν τις τυπικές άδειες για καταθέσεις στεφάνων στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη την 19η Μαΐου Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας (όχι πως πέτυχαν τον σκοπό τους και δεν κατατέθηκαν στεφάνια) , να βάζουν διμοιρίες ΜΑΤ και Αστυνομία να απαγορεύουν την προσπέλαση στη τούρκικη πρεσβεία για την θυροκόλληση Ψηφισμάτων διαμαρτυρίας για την Γενοκτονία , να αποκρύπτουν στην Ευρωβουλή τα εγκλήματα σε βάρος του Ελληνισμού στην Γεωργία και Αμπχαζία, να ψηφίζουν στο Ευρωκοινοβούλιο υπέρ των τούρκικων θέσεων και συμφερόντων, να νομοθετούν την διδασκαλία της τούρκικης γλώσσας στα Γυμνάσια της Ελλάδας, κλπ..
Ήτοι, ο αγώνας για την ίδρυση/κατασκευή (κρατικού) Θεάτρου Πόντου, που φέρει ισχυρούς εθνικούς συμβολισμούς για το εγκληματικό παρελθόν της Τουρκίας, εισήλθε στο ”timing” κορύφωσης της τουρκόφιλης και ισλαμόφιλης πολιτικής των παλαιών εντολοδόχων και των απογαλακτισμένων πολιτικάντηδων των οικογενειοκρατιών στον Ελλαδικό χώρο, συνεπικουρούμενων από κομματικούς ακόλουθους στα διάφορα πόστα του Δημοσίου.
Την περίοδο εκείνη, η ασυνέπεια δημάρχου, στην τελική ευθεία για εκπλήρωση από την Πολιτεία του χρέους της, αλλά και η ”εν’ κρυπτώ” εμβόλιμη τοποθέτηση αγάλματος του Βενιζέλου Ε. σε κεντρικό σημείο της πόλης, προκάλεσαν την αποχώρηση Σοφιανίδη από την παράταξή του. Επισήμανε σε ανακοίνωση στο Δημοτικό Συμβούλιο την ασυνέπεια δημάρχου στις δεσμεύσεις της Διοίκησής του, κατά δε το παρελθόν τοποθετήθηκε με σαφήνεια, προκαλούμενος, περί ευθυνών του Βενιζέλου Ε. για την Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού (και ότι δεν συναινεί με τις τοπικιστικές και προσωπολατρικές επιβουλές ορισμένων συντοπιτών αυτού στην Καλλιθέα – τόπο εγκατάστασης θυμάτων του εγκλήματος της Γενοκτονίας) [***] .
Η Καλλιθέα απώλεσε την μοναδική δυνατότητα να αναβαθμιστεί σε παγκόσμιο κέντρο των Πολιτισμικών και Κοινωνικών δρώμενων του Ποντιακού Ελληνισμού – και όχι μόνον του Ποντιακού – αφού χρεώθηκε τις ενδόμυχες, μικρόψυχες πρακτικές και τα ανταγωνιστικά σύνδρομα ορισμένων μη εξαιρετέων δημοτικών συμβούλων και των κομματικών τους μορφωμάτων, μετέχουσας και της Δημοτικής Αρχής.
Ούτε οι υπουργοί της κυβέρνησης, ούτε ο δήμαρχος, δεν αντίκρισαν με ανάστημα την αποτυχία και το προκύψαν ερώτημα – της θολής στάσης τους, που υπονόμευσε τον μακρόχρονο και επίπονο αγώνα, που δόθηκε με καθαρότητα και ανιδιοτέλεια για ευόδωση ενός έργου που λείπει στον Ελληνισμό εδώ και μία εκατονταετία, όταν μάλιστα και η έκταση ήταν διαθέσιμη, και στην πιο κατάλληλη τοποθεσία, όταν ούτε ο Κρατικός προϋπολογισμός, ούτε και ο Δήμος θα επιβαρύνονταν ούτε με ένα ευρώ, αφού το όλο κόστος θα κάλυπτε το ΙΣΝ (;!).
Ροκανίστηκε έτσι πολύς χρόνος. Πολλοί πρωτεργάτες, άξιοι συνεχιστές και κάτοχοι του Ποντιακού πολιτισμού δεν ζουν πια, για να μεταλαμπάδευαν τον πολύτιμο πλούτο στις νέες γενιές, προσφέροντας σε περιβάλλον και με μέσα της επιζητούμενης, μη συντελεσθείσας υποδομής.
Η προσπάθεια αυτή, για το Θέατρο Πόντου, φαίνεται να έχει συνέχεια σήμερα – σε ανάλογη περίπτωση, στον χώρο πρώην Αεροδρομίου Ολυμπιακής Αεροπορίας, στα (Νέα) Σούρμενα. Πόλη που στήθηκε και αναπτύχθηκε, και αυτή, με την εγκατάσταση των πρώτων Ελλήνων προσφύγων από τον Πόντο στις γυμνές πέτρες του Υμηττού, με ενεργό Σύλλογο Ποντίων και Πρόεδρό του, και με κοινωνό τον Δήμαρχο και Δημοτική Αρχή.
Τα ορόσημα και κινητήριες προϋποθέσεις ίδιες : ”…πρώτοι Έλληνες πρόσφυγες από τον Πόντο” – ”…έκταση πρώην χώρου…” – ”ιδιωτικός φορέας χρηματοδότης” – ”Θέατρο Πόντου”.
Η παρουσία σε υψηλό επίπεδο εκπροσώπων της Πολιτείας, με τις αξιοπρόσεκτες ομιλίες του Προέδρου της Βουλής και της Προέδρου της Δημοκρατίας, προβάλλουν ικανές προοπτικές εκπλήρωσης του χρέους της Πολιτείας έναντι του Ποντιακού Ελληνισμού σε αυτό το θέμα. Η στροφή της Προέδρου της Δημοκρατίας στο ζήτημα χρέους έναντι του Ποντιακού Ελληνισμού προβάλλει ουσιώδης και επαινετική. Διακρίνουμε, ότι έρχεται να αποκαταστήσει και την ελλιπέστατη εικόνα των εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια της Επανάστασης τον Μάρτιο 2021. Σαφώς, η λυσσώδης αντίδραση στις δηλώσεις της των εκπροσώπων της Τουρκίας μόνον τυχαία δεν είναι. Όπως προαναφέρθηκε, το (Κρατικό) Θέατρο Πόντου φέρει ισχυρούς εθνικούς συμβολισμούς για τον Ελληνικό Πολιτισμό, την Γενοκτονία, και το συλλήβδην εγκληματικό παρελθόν του ισλαμιστικού-τούρκικου καθεστώτος. Άξιος συγχαρητηρίων και ο Όμιλος του κ. Σπ. Λάτση, που προσφέρεται να καλύψει τη δαπάνη κατασκευής. Στις ικανές προοπτικές εκπλήρωσης του χρέους θα μπορούσε να προσθέσει κανείς και το προαναφερόμενο ”timing”… στη χρονική ακολουθία διοχέτευσης ”ελέω συμμάχων και Βρυξελλών” των τούρκικων επιδιώξεων εντός Ελλάδας… τρέχει στην αντίθετη, στην θετική κατεύθυνση.
Κάλιο αργά, παρά … .
[Εκ κειμένων, αρχείου ΕΠΠΣ «η Αργώ»]
[*] — Βλ. μεταξύ άλλων: α) «Οι πρόσφυγες του 1922» ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΛΑΜΨΙΔΗ, εκδ. Ελληνική Φωνή/1982, β) ΠΔ 137/98 μετά από κυβερνητική ”Απόφαση του ΣτΕ”, κοκ..
