“Το επίσημο κράτος και οι ευθύνες του στην ανατροπή της μορφωτικής εξέλιξης των Ελλήνων του Πόντου από την πρώην ΕΣΣΔ”.
Του Χρ. Σοφιανίδη – Προέδρου.
Εισήγηση – ομιλία στο σεμινάριο της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών «Επιμόρφωση εκπαιδευτικών υποχρεωτικής εκπαίδευσης για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας σε μαθητές που κατάγονται από τον Πόντο», Οκτώβριος 1994.

Το ζήτημα των Ελλήνων τού Πόντου περιλαμβάνει πολλά κεφάλαια το καθένα από τα οποία αποτελεί αντικείμενο προσεκτικής μελέτης και πολύωρων συζητήσεων. Το φάσμα των θεμάτων, που καλύπτουν τα κεφάλαια αυτα, μπορεί να αναχθεί σε ιστορικά γεγονότα, σε απελευθερωτικούς αγώνες, τις λαθεμένες επιλογές των ελληνικών κυβερνήσεων, την γενοκτονία, τις μαζικές εξορίες επί σταλινισμού, την συμβολή στην εδραίωση του Ελληνικού κράτους κλπ.. Επίσης, μπορεί να αναχθεί στους διάφορους σημαντικούς παράγοντες όπως η αυτοσυνείδηση, η ψυχολογική κατάσταση, η τάση για μόρφωση, δημιουργία και διατήρηση των πολιτισμικών χαρακτηριστικών σε μη φιλικό περιβάλλων και γενικά σε εκείνους τους παράγοντες που συμβάλλουν στην ιστορική συνέχεια ενός λαού. Με το κείμενο αυτό αποδίδεται η υφιστάμενη εικόνα ενός κεφαλαίου που χρονολογικά δεν έχει κλείσει και που διανύει αρκετές δεκαετίες, χάριν στην ολιγωρία και κυρίως στην αδιαφορία των κατά καιρούς ελληνικών κυβερνητικών και πολιτικών ηγεσιών και όχι μόνο. Το κεφάλαιο αυτό έχει σχέση με τα κυριότερα προβλήματα, τα οποία ταλανίζουν σε καθημερινή βάση τις οικογένειες των Ποντίων από την πρ. Σοβ. Ένωση και παρεμποδίζουν την ομαλή εγκατάσταση και διαβίωσή τους στην Ελλάδα. Το σημειωτέον είναι, ότι αρκετά από τα προβλήματα προκλήθηκαν, με επιλεκτικές και ρατσιστικές “ρυθμίσεις” μερικών υπουργείων εις βάρος της πληθυσμιακής αυτής ομάδας, μετά την εγκατάστασή της εδώ. Οι συνέπειες των προβλημάτων αυτών και τα αποτυπώματα που αφήνουν στην μνήμη κυρίως των νέων Ελληνοποντίων από την πρώην Σοβ. Ενωση είναι θλιβερή εμπειρία που δεν ξεθωριάζει εύκολα με το πέρασμα του χρόνου. Οι συνθήκες που έχουν εκτραφεί και συντηρούνται γύρω από το όλο θέμα δεν αφήνουν το παραμικρό περιθώριο. Η εξ’ανάγκης πολλαπλότητα υποβολής υπομνημάτων – στο παλαιότερο και πρόσφατο παρελθόν – προς τα αρμόδια υπουργεία και φορείς, λόγω των βραδέων ή και ανύπαρκτων ανταποκρίσεών τους, εδραίωσε πλέων την πεποίθηση ότι έχει χαθεί η σοβαρότητα στην υπόθεση από μέρους των αρμόδιων παραγόντων. Για τα πιο κάτω αναφερόμενα έχουν γίνει επανειλημμένα επισημάνσεις και προτάσεις, τα προβλήματα όμως παραμένουν.

1. ΕΡΓΑΣΙΑ
Ένα από τα κυριότερα προβλήματα, που αποτελεί την ρίζα πολλών άλλων, είναι η εύρεση εργασίας. Για τους Ποντίους από την πρώην Σοβιετική Ένωση δεν έχει εξασφαλιστεί το δικαίωμα της εργασίας. Τα ποσοστά των ανέργων, υποαπασχολούμενων και ετεροαπασχολούμενων ανάμεσά τους είναι πολλαπλάσια από αυτά του υπόλοιπου πληθυσμού. Δυστυχώς η πολιτική, που ακολουθήθηκε μέσω του Εθνικού Ιδρύματος Υποδοχής και Αποκατάστασης Ομογενών Ελλήνων (Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε), αποτέλεσε κάθε άλλο παρά συμβολή για την αποτελεσματική τακτοποίηση των νέοεγκατεστημένων οικογενειών. Ο πληθυσμός αυτός από την συνεχή παραγωγική δραστηριότητα βρέθηκε εδώ σε απομόνωση από τις παραγωγικές διαδικασίες. Στο μεγαλύτερο ποσοστό του εγκαταλειμμένος από την Πολιτεία, χωρίς οικονομικούς πόρους και με πολλές δυσχέρειες εγκατάστασης, δίνει μεγάλο αγώνα για αξιοπρεπή και ανθρώπινη διαβίωση. Ανάμεσά τους εξειδικευμένοι επιστήμονες με γνώσεις που λείπουν από τον ελλαδικό χώρο, ταλέντα της τέχνης, κλασσικής μουσικής και όπερας και γενικά άνθρωποι ικανοί να εκπροσωπούν επάξια τον Ελληνισμό. Οι Σύλλογοι Ποντίων καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για την εύρεση εργασίας για τους νέοεγκατεστημένους αλλά αυτό δεν καλύπτει τις τεράστιες ανάγκες, ούτε απαλλάσσει την Πολιτεία από την υποχρέωσή της στην εξασφάλιση εργασίας.

2. ΣΥΝΤΑΞΗ – ΠΡΟΫΠΗΡΕΣΙΑ
Το χρόνιο ζήτημα της κοινωνικής ασφάλισης (μεταφορά των συντάξεων, αναγνώριση της προϋπηρεσίας κλπ.) ταλαιπορεί γενιές ολόκληρες των ανθρώπων αυτών από το 1965 έως και σήμερα. Το θέμα έχει τεθεί επανειλημμένα στα Υπ. Εξωτερικών και Υγείας καθώς και στις πολιτικές ηγεσίες. Ομως, οι αρμόδιοι υπουργοί και οι πολιτικές ηγεσίες αδιαφορούν γι’άυτό το σημαντικότατο πρόβλημα που έχει μεγάλη οικονομική και ψυχολογική επίπτωση στους Ελληνοποντίους από την πρ. Σοβ. Ενωση. Οι άνθρωποι αυτοί, που έχουν δουλέψει όλη τους την ζωή, ερχόμενοι στην Ελλάδα για μόνιμη εγκατάσταση δεν μπορούν να πάρουν τις συντάξεις τους και δεν τους αναγνωρίζεται ούτε ένας χρόνος της προϋπηρεσίας τους. Όσοι ακόμα αντέχουν (απ’ αυτούς που έχουν προσπεράσει την παραγωγική ηλικία) αγωνίζονται να συγκεντρώσουν ένσημα για την κατώτερη σύνταξη ενώ τους χρειάζεται ξεκούραση. Στους νεότερους δεν αναγνωρίζεται καμία συντάξιμη προϋπηρεσία. Η μόνιμη υπεκφυγή των υπουργείων στο ζήτημα αυτό ήταν η πρόφαση ότι “οι σοβιετικοί αρνούνται να συζητήσουν για το θέμα”. Η υποκρισία συνεχίζεται έως και σήμερα. Το 1984 υπογράφτηκε συμφωνία Ελλάδας – ΕΣΣΔ για τα κοινωνικοασφαλιστικά θέματα από την οποία αποκλείστηκαν οι Έλληνες Πόντιοι της ΕΣΣΔ και συμπεριελήφθησαν σ’αυτήν μόνο οι πολιτικοί πρόσφυγες που κατέφυγαν εκεί το 1949. Τα διάφορα παρασκήνια και ο ρατσισμός εις βάρος των Ελλήνων Ποντίων από την πρ. Σοβ. Ένωση λειτούργησαν και πιο πέρα. Ενώ με ειδικές ρυθμίσεις στους πολιτικούς πρόσφυγες από την πρ. Σοβιετική Ένωση εξασφαλίζεται ιδιαίτερο καθεστώς προσλήψεων στο Δημόσιο, ευνοϊκές προϋποθέσεις για λήψη δανείων, αναγνώριση προϋπηρεσίας κ.λπ., για τούς Έλληνες του Πόντου που έρχονται από την ίδια χώρα και βρίσκονται σε δυσμενέστερη θέση εδώ (π.χ. γι’αυτούς η διδασκαλία της νεοελληνικής γλώσσας στην ΕΣΣΔ ήταν απαγορευτική σε αντίθεση με τους πολιτικούς πρόσφυγες που βρίσκονταν υπό την μέριμνα του σοβιετικού καθεστώτος) εφαρμόζεται πεισματικά η μέθοδος της αποσιώπησης και της υποκρισίας.

3. ΟΙ “ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΙΣΠΡΑΞΕΙΣ”
Η αναποτελεσματική και ισοπεδωτική τακτική στο ζήτημα της “υποδοχής και αποκατάστασης” των συμπατριωτών μας τους ανάγκασε στην αναζήτηση και εξασφάλιση μιας πρώτης κατοικίας με κόπους και προσωπική εργασία. Μη έχοντας πλήρη και υπεύθυνη ενημέρωση πολλοί απ’ αυτούς κατέφυγαν στην αγορά μικρών οικοπέδων εκτός σχεδίου πόλεως και σε περιοχές όπου αισθάνονται μεγαλύτερη σιγουριά, λόγο διαμονής συγγενικών προσώπων. Τέτοιες περιοχές ως γνωστόν είναι: οι Αχαρναί, τα Λιόσια και τα Άνω Λιόσια, ο Ασπρόπυργος η Ελευσίνα κλπ. Πάνω στα οικόπεδα αυτά έκτισαν, καταβάλλοντας προσωπική εργασία, τα σπίτια τους. Έτσι τουλάχιστον εν μέρει έλυσαν το οξύ στεγαστικό πρόβλημα, που έως και σήμερα δεν μπόρεσε να λύσει η Πολιτεία. Τα σπίτια αυτά δεν αποτελούν ούτε εξοχικές κατοικίες, ούτε βίλες, ούτε δεύτερη κατοικία. Στις πιο πάνω περιοχές επικρατούν πολύ υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης που οφείλονται στην ανυπαρξία τεχνοδομικής υποδομής και πολεοδομικού σχεδιασμού. Εκατοντάδες νεοεγκατεστημένες οικογένειες προσπαθούν να ζήσουν ανθρώπινα χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, νερό, δρόμους, τηλέφωνο κλπ. σε ένα σπίτι στο οποίο επένδυσαν όλους τους απομείναντες κόπους τους. Σήμερα κάποιοι “θυμήθηκαν” τους πρόσφυγες αυτούς, αλλά ως συνήθως όχι για να τους βοηθήσουν. Υπάλληλοι του Ι.Κ.Α. εισβάλλουν στα σπίτια των προσφύγων για να “θερίσουν χωρίς να σπείρουν”, επιβάλλοντας παράλογα πρόστιμα, που ξεπερνούν πολλές φορές το ένα εκατομμύριο δρχ., για τις πραγματοποιηθείσες εργασίες. Που ήταν η Πολιτεία όταν οι άνθρωποι αυτοί χρειάζονταν την ενημέρωση και την βοήθειά της; Γιατί δεν τιμωρούνται οι διάφοροι συμβολαιογράφοι και οι παράνομοι κατατμητές των αγροτεμαχίων, που πωλήθηκαν ως οικόπεδα στις προσφυγικές οικογένειες; Με ποια κριτήρια έρχεται όποιος υπάλληλος να επιβάλλει, με τρόπο προκλητικό και εκβιαστικό πολλές φορές, παράλογα πρόστιμα για ένα ημιτελές ομοίωμα σπιτιού πού δεν έχει νομιμοποιηθεί και πού έχει κτιστεί με προσωπική και μόνο εργασία; Που βρίσκονται οι υπάλληλοι του Ι.Κ.Α. όταν παραβιάζεται συστηματικά η εργασιακή νομοθεσία εις βάρος των Ποντίων από την πρώην Σοβ. Ενωση στις ίδιες περιοχές; Μπορεί μία προσφυγική οικογένεια (και όχι μόνο) να αναζητήσει λογική εξήγηση για τούς κατατρεγμούς της, περικυκλωμένη από ένα καθεστώς χάους, αδιαφορίας και πολλές φορές διάκρισης;.

4. Η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ
Σήμερα οι νεοεγκατεστημένες οικογένειες αποτελούν τον αποδιοπομπαίο τράγο των δικαστικών υποθέσεων για τα αφορολόγητα αυτοκίνητα που εισήχθησαν παράνομα στην χώρα έως και το 1990. Είναι ολοφάνερο ότι η μεγάλη απάτη με τα αυτοκίνητα αυτά ήταν συνειδητή επιλογή κάποιων υψηλά ιστάμενων παραγόντων του Υπ. Οικονομικών το 1989-90, πού προετοίμασαν το νομοθετικό έδαφος (βάση του οποίου λειτούργησε το παράνομο κύκλωμα εισαγωγών) και σχετιζόμενων μ’αυτούς κερδοσκόπων. Το προσφυγικό ρεύμα χρησιμοποιήθηκε ως προκάλυμμα για την εισαγωγή χιλιάδων αφορολόγητων αυτοκινήτων από διάφορα “παραθυράκια”. Σέ αίτημά μας, από το 1991, να δοθούν αναλυτικά στοιχεία των εισαχθέντων αφορολόγητων αυτοκινήτων (ακριβής αριθμός, προέλευση, πόσα από αυτά ανήκουν σε πρόσφυγες κλπ.) δεν πήραμε θετική απάντηση. Σήμερα, αντί να τιμωρηθούν οι πραγματικοί υπεύθυνοι και να σταματήσει ο διασυρμός και η ταλαιπωρία των ήδη απογοητευμένων νεοεγκατεστημένων οικογενειών, καλούνται αυτές να πληρώσουν πρόστιμα εκατομμυρίων η κάθε μία.

5. ΤΑ ΕΠΙΔΟΤΟΥΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡ. ΕΝΩΣΗ ΜΑΘΗΜΑΤΑ
Τα επιδοτούμενα από την Ευρ. Ένωση μαθήματα εκμάθησης της νεοελληνικής γλώσσας αποτελούν πολυτέλεια για το σύνολο σχεδόν του νεοεγκατεστημένου πληθυσμού. Οι καθυστερήσεις κάθε χρόνο στην έναρξη των μαθημάτων και στην απόδοση των επιδομάτων είναι όλο και πιο μεγάλες. Τα μαθήματα, που έπρεπε να γίνουν το 1994 και το 1995, δεν άρχισαν ποτέ. Και αυτή η αδιαφορία και ολιγωρία επιδεικνύεται όταν το σύνολο των θέσεων για τα μαθήματα αυτά, από το 1990 που άρχισαν να εφαρμόζονται έως και σήμερα, δεν κάλυψε ούτε το 8% του συνόλου των νεοεγκατεστημένων. Επειδή το γλωσσικό φράγμα είναι από τις κυριότερες αιτίες τόσο της αυξημένης ανεργίας των νεοεγκατεστημένων συμπατριωτών μας όσο και της αναγκαστικής αποχής τους από την εκπαιδευτική διαδικασία, ο καθένας μπορεί να βγάλει τα ανάλογα συμπεράσματα.

6. ΟΙ “ΛΑΪΚΕΣ” ΑΓΟΡΕΣ
Η αποτυχημένη τακτική που εφαρμόστηκε για πολύ καιρό μέσω του Εθνικού Ιδρύματος Υποδοχής και Αποκατάστασης δεν άφησε κανένα περιθώριο για την δημιουργία τεχνοδομικής και οικονομικής υποδομής που να έδινε έστω και ευκαιρίες σε νεοερχόμενες οικογένειες για αξιοπρεπή εργασία και στέγη. Επιπλέων η απαγόρευση εξαγωγής συναλλάγματος από την πρ. Σοβ. Ένωση, το βάρος της φροντίδας των ηλικιωμένων μελών που δεν θα έχουν σύνταξη και αναγνώριση προϋπηρεσίας στην Ελλάδα κ.α. τις ανάγκασε στην μετατροπή των περιουσιών τους σε οικοσκευή, με τεράστιες οικονομικές απώλειες και στην εκποίησή της στην Ελλάδα για την εξασφάλιση πόρων ζωής στο μεταβατικό χρονικό στάδιο. Λόγο έλλειψης συντονισμού και αναγκαίου ενδιαφέροντος δεν χορηγήθηκαν οι ζητούμενες “ειδικές” άδειες πωλητού από το Υπουργείο Εμπορίου. Αποτέλεσμα της από το 1990 αδιαφορίας ήταν η ανεξέλεγκτη κατάσταση που δημιουργήθηκε στους δρόμους καθώς πληθώρα ανθρώπων “παριστάνει” τους Πόντιους πρόσφυγες, ασκώντας παράνομο εμπόριο. Παρά τις συνεχείς οχλήσεις μας δεν λήφθηκε κανένα μέτρο και αντί να εξαλειφθούν τα παράνομα κυκλώματα εξαπολύθηκαν κάθε τόσο διωγμοί ενάντια στις νεοεγκατεστημένες οικογένειες με ξυλοδαρμούς και υπέρογκα πρόστιμα. Η αξιοπρέπεια των Ποντίων προσφύγων διασύρθηκε από όργανα της τάξης,που, κατόπιν άγριων ξυλοδαρμών εντός των αστυνομικών τμημάτων, τους παρέπεμπαν με πλασματικές μηνύσεις σε δίκες για “αντίσταση κατά της Αρχής”. Αναγκαστήκαμε να πραγματοποιούμε παραστάσεις στα δικαστήρια, αφού οι νεοεγκατεστημένοι Πόντιοι πρόσφυγες λόγω του γλωσσικού φράγματος δεν μπορούσαν από μόνοι τους να αντικρούσουν τις ψευδείς κατηγορίες. Την ίδια στιγμή κάποια “όργανα ελέγχου” του Υπ. Δημόσιας Τάξης και του Δήμου Αθηναίων “παράβλεπαν” και άφηναν ανενόχλητους τους “άλλους” (ντόπιους και αλλοδαπούς) που παράνομα εμπορεύονται αγνώστου προελεύσεως αγαθά, ακριβώς δίπλα από τους νεοεγκατεστημένους Πόντιους “πωλητές”.

7. ΤΟ “ΠΡΟΣΩΠΟ” ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Είναι θλιβερή πραγματικότητα το γεγονός, ότι το Ελληνικό Υπουργείο των Εξωτερικών δεν δικαιολόγησε την ύπαρξη του τις περισσότερες φορές που ο Ελληνισμός στην πρ. Σοβ. Ενωση το είχε ανάγκη. Ο πόλεμος του Καυκάσου στην Αμπχαζία έδωσε την τελική επιβεβαίωση γι’αυτό. Στον πόλεμο αυτόν σκοτώθηκαν εκατοντάδες Ελληνοπόντιοι, χιλιάδες οι πρόσφυγες, ολόκληρα ελληνικά χωριά λεηλατήθηκαν. Στο λιμάνι του Σοχούμι εκατοντάδες ελληνικές οικογένειες επί μήνες περίμεναν νέα από την Ελλάδα, τη μόνη απούσα από τα γεγονότα. Έξω από το ελληνικό προξενείο στην Μόσχα εκατοντάδες άτομα στην βροχή και στο κρύο περιμένουν στην ουρά επί μήνες, ξοδεύοντας τεράστια ποσά για διαμονή, διατροφή και οδοιπορικά από τις τελευταίες κυρίως διασωθείσες οικονομίες τους. Όσοι έχουν δολάρια να “λαδώσουν” παίρνουν την βίζα εκτός σειράς σε λίγες ημέρες. Οι πιο πολλοί απ’αυτούς είναι αλλοεθνείς – ευνοούμενοι οικονομικά από τις εθνικιστικές συγκρούσεις – που έρχονται στην Ελλάδα ως “παλιννοστούντες” Πόντιοι. Ακόμα και σήμερα ο σαδισμός (έτσι μόνο μπορεί να χαρακτηριστεί αυτό που συμβαίνει εκεί) συνεχίζεται, αφού το προξενείο ωθεί τους έλληνες πρόσφυγες σε εξαθλίωση αναγκάζοντάς τους να πηγαινοέρχονται στην Μόσχα ακόμα και επί 9-10 μήνες έως ότου οι υπάλληλοί του δεχτούν τα δικαιολογητικά τους. Το πάγιο αίτημα να ανοιχτούν προξενεία στην Ν. Ρωσσία, στην Γεωργία και στο Καζαχστάν αγνοείται πεισματικά από το Υπ. Εξωτερικών, που ανοίγει πρεσβεία στην Αζερία, δηλ. εκεί όπου δεν υπάρχουν Έλληνες. Τον Αύγουστο του 1993, μετά από δύο μαζικές συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας μας στην Αθήνα και έντονες πιέσεις η κυβέρνηση των Αθηνών στέλνει, με καθυστέρηση ενός έτους, πλοίο για την απομάκρυνση των Ελληνικών οικογενειών από το Σοχούμι. Είναι όμως σχεδόν αργά – οι νεκροί εκατοντάδες, οι πρόσφυγες χιλιάδες, η καταστροφή ανεπανόρθωτη και το κύρος της Ελλάδας, που διατηρούσαν οι Ελληνοπόντιοι, ποδοπατήθηκε από τις αντιμαχόμενους πλευρές. Οι νεοφερμένες αποδεκατισμένες οικογένειες εγκαταλείφθηκαν και εδώ χωρίς προοπτική και κοινωνική πρόνοια. Οι Έλληνες του Πόντου, συνέχιζαν και μετά τις σταλινικές εξορίες να επισκέπτονται τακτικά το ελληνικό προξενείο στην Μόσχα για την ανανέωση των διαβατηρίων τους, διανύοντας αποστάσεις χιλιάδων χιλιομέτρων από τους τόπους της αρχικής εξορίας. Οι κυβερνητικές και πολιτικές ηγεσίες στην Ελλάδα έδειχναν πλήρη αδιαφορία για τους ανθρώπους αυτούς που απαριθμούσαν πολλές χιλιάδες άτομα. Μάλιστα η εφησυχασμός του ελλαδικού καταστημένου, ότι οι Ελληνοπόντιοι της πρ. Σοβ. Ενωσης δεν πρόκειται να “διαταράξουν τα ήρεμα νερά” στο μέλλον, ήταν τόσο βολικός που δεν θεωρήθηκε σκόπιμο να διαφυλαχτούν ούτε οι καταθέσεις τους στην Τράπεζα της Ελλάδος που πραγματοποιήθηκαν μέσω του προξενείου της Μόσχας. Σήμερα πολλές οικογένειες, προσκομίζοντας τα αποδεικτικά των καταθέσεών τους στην Τράπεζα της Ελλάδος, “εισπράττουν” την άρνηση στην απόδοσή τους, καμία όμως γραπτή απάντηση για τις “εξαφανισμένες” καταθέσεις.

8. Εθνικό Ίδρυμα Υποδοχής και Αποκατάστασης των Ομογενών Ελλήνων (Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε.)
Η όλη έως σήμερα διαδικασία ίδρυσης, λειτουργίας και αντιμετώπισης των νεοερχόμενων οικογενειών Ελλήνων Ποντίων της πρ. Σοβ. Ένωσης δια μέσω του φορέα αυτού κάθε άλλο παρά ικανοποιητική μπορεί να θεωρηθεί. Ήδη από την αρχή της λειτουργίας του είχαμε διαφωνήσει με τον τρόπο στελέχωσής του καθώς και με τις μεθοδεύσεις στον τρόπο της “υποδοχής και αποκατάστασης” των ομογενών μας. Δυστυχώς ο χρόνος μας δικαίωσε και αμφιβολία γι’αυτό δεν είχαμε. Η ανικανότητα και η αδιαφορία μερικών διορισμένων υπαλλήλων, η επίμονη (ίσως και διατεταγμένη) άρνηση των αξιωματούχων για συνεργασίας μαζί μας καθώς και η επιμονή στην εξώθηση δια παραπλανήσεως των νεοερχομένων οικογενειών σε άνευ ουσιαστικής υποδομής περιοχές ήταν οι κύριες αιτίες αποτυχίας του Ιδρύματος και των τριβών του με τούς νόμιμους εκπροσώπους των Συλλόγων μας. Ο φορέας αυτός δεν αποτέλεσε το μελίσσι, που θα παρήγαγε έργο για τις νεοερχόμενες οικογένειες με την συμμετοχή και των ιδίων, αλλά μια σφηκοφωλιά που δεν πλησιαζόταν εύκολα. Η αβεβαιότητα, σκανδαλώδεις οικονομικές ατασθαλίες, ύβρεις και χειροδικίες από τους ακατάρτιστους υπαλλήλους, απαράδεκτες και ανθυγιεινές συνθήκες διαβίωσης, αποκλεισμός από την κοινωνία αποτέλεσαν μερικά από τα χαρακτηριστικά της λειτουργίας του πιο πάνω ιδρύματος και τα νέα προβλήματα των προσφύγων. Το πάγιο αίτημα, για συμμετοχή στο Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος εξουσιοδοτημένων εκπροσώπων των φορέων μας, πεισματικά “αγνοείται” από την αρμόδια πολιτική ηγεσία του Υπ. Εξωτερικών.

9. ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
– Τα περισσότερα παιδιά εφηβικής ηλικίας δεν βρέθηκαν στα σχολεία αλλά στα εργοστάσια, βιοτεχνίες και όπου αλλού βρήκαν εργασία, αναλαμβάνοντας εν’μέρει ή και εξ’ολοκλήρου το βάρος της επιβίωσης της οικογένειάς τους. Έτσι η συνέχεια στην εκπαίδευση του νεοεγκατεστημένου πληθυσμού διακόπηκε, αφού η συντριπτική πλειοψηφία των νέων παιδιών δεν συμμετέχει στην δευτεροβάθμια εκπαιδευτική διαδικασία. Από την άλλη πλευρά το Υπ. Παιδείας, με την αδιαφορία που επιδεικνύει για την τύχη των παιδιών που βρίσκονται ήδη στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, φέρει το δικό του βαρύ μερίδιο ευθύνης για τις περιπτώσεις εγκατάλειψης των σχολείων από τα παιδιά αυτά.
– Το 1992 η αντιστοιχία μαθητών Δημοτικών σχολείων και μαθητών Γυμνασίων Λυκείων προσδιορίζεται στο 7 προς 1 (βλ. [α]).
– Κανένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα γλωσσικής προσαρμογής, εντός των σχολείων, για τα παιδιά των νεοεγκατεστημένων οικογενειών, δεν εφαρμόστηκε και πολύ περισσότερο δεν λειτούργησε.
– Παρατηρήθηκε το φαινόμενο κάποιοι καθηγητές, αντί να βοηθήσουν τους νέους μαθητές στην εκμάθηση της νεοελληνικής γλώσσας, να ενεργούν με χαρακτηριστική διάκριση εις βάρος αυτών αναγκάζοντάς τους στο πρώτο κιόλας έτος να δίνουν γραπτές εξετάσεις στα αρχαία ελληνικά και στην έκθεση. Το αποτέλεσμα, βέβαια ήταν να αφήσουν αυτά τα παιδιά, που δεν είχαν προβλήματα στα άλλα μαθήματα, στην ίδια τάξη. Επαναλαμβάνοντας την αυθαίρετη αυτή τακτική για δεύτερη φορά, ενώ οι ρυθμίσεις προβλέπουν στα δύο πρώτα χρόνια προφορικές εξετάσεις για τα παιδιά των ομογενών, πίκραναν και ώθησαν τα παιδιά των προσφύγων σε εγκατάλειψη του σχολείου.
– Δεν έχει μελετηθεί και ληφθεί υπ’όψιν το γεγονός ότι, στην πρώην Σοβιετική Ενωση ο κύκλος της μέσης εκπαίδευσης έκλεινε σε δέκα χρόνια, αντί των δώδεκα στην Ελλάδα και με πολύ πιο συμπυκνωμένο πρόγραμμα σπουδών σε μαθήματα όπως φυσική, μαθηματικά, χημεία κλπ. Ήτοι, ένα ελληνόπουλο, που έχει τελειώσει π.χ. την ένατη τάξη στην πρώην Σοβιετική Ένωση και του έμεινε ένας χρόνος σπουδών για την αποπεράτωση της μέσης εκπαίδευσης, φτάνοντας στην Ελλάδα δεν τοποθετείται στο σχολείο με βάση το πρόγραμμα σπουδών που έχει κάνει, αλλά με βάση τα έτη σπουδών που πραγματοποίησε, δηλ. στην πρώτη λυκείου (10η χρονιά) και υποχρεώνεται έτσι να παραμείνει στο σχολείο για τρία χρόνια. Διαπιστώνοντας ότι δεν θα καταρτιστεί γλωσσικά, ενώ θα αναγκαστεί να παρακολουθεί για τα επόμενα τρία χρόνια μαθήματα κατά το πλείστον γνωστά, το παιδί ίσως αναγκαστεί να εγκαταλείψει το σχολείο για να συμβάλλει στην αντιμετώπιση των οικονομικών προβλημάτων της οικογένειάς του.
– Ένα από τα σοβαρότερα θέματα είναι η στέρηση της δυνατότητας εισαγωγής στα Α.Ε.Ι. στα παιδιά των Ποντίων από την πρ. Σοβ. Ένωση. Το σοβαρότατο αυτό πρόβλημα συνεχίζει να υπάρχει εξ’αιτίας της αδιαφορίας που εξακολουθεί να επιδεικνύει το Υπ. Παιδείας. Ένα μεγάλο μέρος αυτών των παιδιών στερείται του δικαιώματος αυτού επειδή οι αναχρονιστικές διατάξεις του Υπ. Παιδείας για την εισαγωγή των νέων ομογενών στα Α.Ε.Ι. δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα που διαμορφώθηκε με την εγκατάσταση δεκάδων χιλιάδων οικογενειών από την πρ. Σοβ. Ενωση. Είναι γνωστό ότι τα ελληνικά σχολεία ήταν υπό απαγόρευση στην πρώην Σοβ. Ενωση από το 1938, όταν σταμάτησε βίαια η λειτουργία τους. Στην Ελλάδα, σήμερα, τα παιδιά των νεοεγκαταστημένων οικογενειών αδικούνται εν’γνώσει και ευθύνη του Υπ. Παιδείας, αφού αναγκάζονται σε γραπτές εισαγωγικές εξετάσεις μαζί με άλλους ομογενείς που προέρχονται από δυτικές χώρες στις οποίες όμως πήγαιναν σε ελληνικά σχολεία. Πολλά από τα παιδιά των νεοεγκατεστημένων οικογενειών έχουν αποφοιτήσει με χρυσό μετάλλιο από τα σχολεία τους στην πρώην Σοβ. Ενωση. Εκεί, όμως, δεν υπάρχουν ελληνικά σχολεία με αποτέλεσμα να μην μπορούν να διαγωνιστούν γραπτά εδώ. Αυτή είναι και η μόνη αιτία της “αποτυχίας” τους την οποία “παραβλέπει” το Υπουργείο Παιδείας. Επανειλημμένα έχει προταθεί ο καθορισμός ενός ποσοστού επί των εισακτέων για τα παιδιά των Ελληνοποντίων από την πρ. Σοβ. Ένωση, τα οποία θα διαγωνίζονται μεταξύ τους και η λειτουργία ενδοπανεπιστημιακών τμημάτων εκμάθησης της νεοελληνικής γλώσσας για τους επιτυχόντες. Το Υπ. Παιδείας αντί να λάβει σοβαρά το υπ’όψιν θέμα, που αφορά πάνω από το 20% του νεοεγκατεστημένου πληθυσμού (με σημερινά δεδομένα πάνω από 14.000 νέους [Σ.Χ. αποτίμηση, βάσει [β] κ.α.]), απάντησε μ’ένα αρνητικό δημοσιοϋπαλληλικό έγγραφο που εμπαίζει την νοημοσύνη και την αγωνία του. Το ποσοστό των πτυχιούχων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στον πληθυσμό των Ποντίων από την πρ. Σοβιετική Ενωση είναι πολύ υψηλό – της τάξεως του 30%, πράγμα που επαληθεύεται και από τις σχετικές στατιστικές έρευνες ([β,α]). Στην Ελλάδα, όμως, αυτή η μορφωτική εξέλιξη διακόπτεται εξ’αιτίας της τακτικής του Υπ. Παιδείας στο οξυμένο ζήτημα της εισαγωγής των παιδιών αυτού του πληθυσμού στα Α.Ε.Ι..
– Τέλος, από που αντλούν το δικαίωμα οι παράγοντες και η πολιτική ηγεσία του υπουργείου παιδείας να παίζουν με τους κόπους και το επαγγελματικό μέλλον των νεοεγκατεστημένων Ποντίων πτυχιούχων τριτοβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης προσομοιώνοντας τα πτυχία τους με τα απολυτήρια των ελλαδικών επαγγελματικών λυκείων; Πόσα ακόμα χρόνια θα χρειαστούν για να διαπιστώσουν, ότι η μέση εκπαίδευση στην πρ. Σοβ. Ενωση ήταν 10 χρόνια με αρκετά συμπυκνωμένο πρόγραμμα σπουδών, όπως προαναφέρθηκε. Το πρόγραμμα αυτό αποδεδειγμένα σε πολλά μαθήματα είναι πιο προχωρημένο από το αντίστοιχο της μέσης εκπαίδευσης στην Ελλάδα, που ως γνωστό διαρκεί 12 χρόνια. Συνεπώς, εάν κάποιος αποπεράτωσε στην πρώην Σοβ. Ένωση την μέση εκπαίδευση και κατόπιν εισαγωγικών εξετάσεων αποφοίτησε από ανώτερη τριετή επαγγελματική σχολή (δηλ. σύνολο σπουδών 13 χρόνια) δεν μπορεί να εξομοιώνεται στην Ελλάδα με έναν απόφοιτο του επαγγελματικού λυκείου με την “δικαιολογία” ότι στην Ελλάδα οι μαθητές δεν μπορούν να πάρουν την αντίστοιχη μόρφωση σε 13 χρόνια, αφού μόνο για το λύκειο χρειάζονται 12 χρόνια. Οι πιο πάνω ρατσιστικές διακρίσεις έχουν δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στην ήδη δύσκολη επαγγελματική αποκατάσταση των νέων πτυχιούχων, αλλά και στους πεπειραμένους επαγγελματίες που έχουν ασκήσει την ειδικότητά τους για πολλά χρόνια στην πρώην Σοβ. Ένωση (υγειονομικοί, μουσικοί κ.λπ.) αφού τα πτυχία τους υποβαθμίζονται παράνομα στο επίπεδο του επαγγελματικού λυκείου (!) κατά την διαδικασία παροχής ισοτιμίας από το Υπουργείο Παιδείας. Μάλιστα, τελευταία το Υπ. Παιδείας μπλοκάρει την ισοτιμία για τα απολυτήρια Μέσης Εκπαίδευσης των πιο πάνω ανθρώπων με την “αιτιολογία” ότι δεν διδάχθηκαν την νεοελληνική γλώσσα, “συστήνοντας” στους νέους και μεσήλικους να δώσουν γραπτές εξετάσεις. Δηλ. εάν κάποιος απ’αυτούς βρει εργασία, έστω και ανειδίκευτου υπαλλήλου και χρειάζεται να προσκομίσει απολυτήριο Μέσης Εκπαίδευσης στον τόπο εργασίας, θα πρέπει πρώτα να υποστεί σε γραπτές εξετάσεις και ας έχει την κατάλληλη μόρφωση. Και αυτά, όταν το επίπεδο και η ποιότητα της Μέσης Εκπαίδευσης στην ίδια την Ελλάδα είναι υπό αμφισβήτηση. – Εάν λάβουμε υπ’όψη παρόμοιες τακτικές και από άλλα υπουργεία, όπως π.χ. του Υπ. Υγείας και Πρόνοιας, που με υπουργική απόφαση στο Φ.Ε.Κ. 669-Β/1992 εξαπέλυσε ρατσιστική επίθεση κατά των Ποντίων ιατρών από την πρώην Σοβιετική Ένωση, ωθώντας τους στην ανεργία, τότε μπορούμε να μιλήσουμε για “ακήρυχτο” πόλεμο ψυχολογικής και κοινωνικής φθοράς που ασκούν διάφοροι κύκλοι και μηχανισμοί που εκπροσωπούν το επίσημο κράτος. Μηχανισμοί, οι οποίοι χρησιμοποιούν την κρατική υπόσταση για να εξαλείψουν τους ανταγωνιστικούς τους φόβους, μετατρέποντας τον νεοεγκατεστημένο αυτό πληθυσμό σε ομάδα πληβείων του ελλαδικού κατεστημένου.

10. ΤΑ ΤΕΛΩΝΕΙΑ
Στα τελωνεία του Πειραιά κ.α. η εκμετάλλευση και η αφαίμαξη χρημάτων από τους εκτελωνιστές και τελωνειακούς λειτούργησε ανενόχλητα εις βάρος των νεοερχόμενων οικογενειών. Ακόμα και νέες εταιρείες “στήθηκαν” για τον “εκτελωνισμό” των οικοσκευών, που με εκβιαστικούς μηχανισμούς υποχρέωναν τις οικογένειες να ξαναπληρώνουν ποσά για υπηρεσίες που αυτές είχαν προεξοφλήσει. Εκατοντάδες οικογένειες – εκατομμύρια ο “τζίρος”. Οι επισημάνσεις και καταγγελίες μας για το θέμα, καθώς και η πρόταση για παρουσία υπαλλήλων του Εθνικού Ιδρύματος Υποδοχής στα τελωνεία, για την προστασία των οικογενειών, δεν βρήκαν ανταπόκριση.

11. ΤΑ ΕΠΙΔΟΜΑΤΑ
Το επίδομα εγκατάστασης του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας καθυστερείται στην απόδοση πέραν κάθε λογικής προθεσμίας. Οι περισσότερες από τις οικογένειες το περιμένουν πάνω από ενάμιση χρόνο. Η καθυστέρηση αυτή είναι απαράδεκτη, αφού το επίδομα αυτό προορίζεται για την αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών εγκατάστασης, όπως: παραλαβή και μεταφορά της οικοσκευής από το τελωνείο, ενοικίαση σπιτιού κλπ.. Καθώς η σειρά αναμονής απαριθμούσε χιλιάδες οικογένειες παρατηρήθηκε το φαινόμενο παρασιτισμού εις βάρος τους. Κάποιοι, εμπλεκόμενοι στην διαδικασία και εκμεταλλευόμενοι την απελπισία των προσφυγικών οικογενειών, εξασφάλιζαν σ’αυτές το επίδομα εκτός σειράς, παρακρατώντας ένα ποσοστό απ’αυτό.

Οι προσφυγικές οικογένειες των Ελλήνων Ποντίων που έρχονται για μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν σ’ένα μεγάλο ποσοστό τα περισσότερα από τα αναφερόμενα πιο πάνω προβλήματα. Ως αποτέλεσμα η οικογένεια υπόκειται σε ψυχολογική καταπίεση, καταπάτηση της αξιοπρέπειας των μελών της, άγχος και άλλες φορές στην διατάραξη της οικογενειακής ειρήνης. Είναι αυτονόητο ότι και τα παιδιά των οικογενειών επηρεάζονται είτε άμεσα, είτε έμμεσα από τις συνθήκες αυτές που αποτελούν, στην τελική ανάλυση, προϊόν συμπεριφοράς του επίσημου κράτους απέναντι στις οικογένειες αυτές. – Με την παρέλευση του πολύτιμου χρόνου τεκμηριώθηκε αβίαστα το συμπέρασμα ότι, οι αποκομμένοι από την πραγματικότητα πολιτικοί “ηγέτες” και γραφειοκράτες (κυρίως του Υπ. Εξ., που έχει την “γενική εποπτεία” της εγκατάστασης), εμμένοντας στο αποτυχημένο πρόγραμμα “εγκατάστασης” στην Θράκη, προσπαθούν να δυσκολέψουν την ζωή των προσφυγικών οικογενειών στις περιοχές Αττικής και Θεσσαλονίκης ώστε να αναγκαστούν να τις εγκαταλείψουν. – Από το 1990 το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει εγκρίνει στην Ελλάδα, για την υποδοχή και εγκατάσταση των Ποντίων από την πρώην Σοβ. Ενωση, το ποσόν των 450 εκατομμυρίων δολαρίων τουλάχιστον. Έως σήμερα δεν έχουμε καμία ενημέρωση και κανέναν απολογισμό για το που και πως αυτά διατίθενται. Το ίδιο συμβαίνει και με τα αντίστοιχα κονδύλια του κρατικού προϋπολογισμού. Ο μόνος “γνωστός απολογισμός” είναι αυτός του Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε. που παρουσιάστηκε σε δύο φύλλα χαρτιού για ποσόν άνω των δέκα δισεκατομμυρίων δρχ. Και, όμως, έως σήμερα κανένας εισαγγελέας δεν ενδιαφέρθηκε για τις οικονομικές ατασθαλίες που έγιναν υπό την βιτρίνα αυτού του ιδρύματος. Η όλη κατάσταση προκαλεί πολλά ερωτηματικά τα οποία πρέπει να εξανεμιστούν με την άμεση τοποθέτηση των πραγμάτων στην σωστή τους θέση από τις κυβερνητικές και πολιτικές ηγεσίες καθώς και από υπηρεσιακούς παράγοντες, εξαλείφοντας τους προαναφερόμενους μηχανισμούς των προσωπικών συμφερόντων. Οι Έλληνες του Πόντου από την πρ. Ε.Σ.Σ.Δ. έχουν τη δύναμη, τη γνώση και προπάντων τη θέληση να προσφέρουν, όπως έκαναν πάντα από εκεί, όπου ο ελλαδιτισμός δεν έφτασε ποτέ.

Χρ. Σοφιανίδης
Αθήναι, 1994.

[α] – Συζήτηση επερώτησης στην Βουλή, 30-03-1992.
[β] – “Πόντιοι μετανάστες από την πρ. Σοβ. Ενωση: κοινωνική και οικονομική τους ένταξη” – Αθήνα 1992, Πάντειο Πανεπιστήμιο/ΓΓΑΕ.

–EISIGISI από 1994 Σοφ.1ΒΒ–